بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـنِ الرَّ‌حِيمِ
استکبار و استکبار ستیزی
روز ۱۳آبان، یادآور حوادث مهمی است که در شکل گیری انقلاب اسلامی و بیرون راندن مظهر استکبار یعنی آمریکا از ایران نقش اساسی داشتند. در روز ۱۳ آبان ۱۳۵۸، دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، لانه‌ی جاسوسی آمریکا را در تهران تسخیر کردند و جاسوسان آمریکایی را به گروگان گرفتند. بدین ترتیب، مبارزه ی ضد آمریکایی مردم ایران، ابعاد جدیدتری پیدا کرد. بنابراین، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، این روز را به روز «ملّی مبارزه با استکبار» نام گذاری کردند.
استکبار چیست؟ ویژگیهای او چگونه است؟ ومصادیق استکبار در دنیای امروزی چه کسانی هستند؟.
معناومفهوم استکبار
استکبار از ریشه «ک ـ ب ـ ر» و به معناى برتری خواهی[1]، امتناع از پذیرش حق از روى عناد و تکبّر[2]، و خود بزرگ‌بینی دروغین[3]
و حالتی که ناشی از خودبرتربینی در انسان ظاهر میشود را استکبار می نامند. [4]
بر اساس تعاریف ارائه شده مستکبرین کسانی هستند که به ناحق به دنبال برتری بر دیگران هستند.
مستکبرین و ویژگیهای آنها در قرآن کریم
واژة استکبار و مشتقات آن ۴۸ مرتبه در قرآن کریم آمده است. استکبار یکی از مهمترین مفاهیم قرآنی و روایی است. در همة مواردی که لفظ استکبار در این منابع به کار رفته در معنای مذموم و برای نکوهش مستکبرین بوده است.اهمیت تبیین مفهوم استکبار و فرهنگ مستکبرین به منظور مبارزه با آن در ً حدی است که خالق متعال در قرآن کریم صرفا بر بیان معنای استکبار بسنده نکرده است و برای روشنگری بیشتر به بیان ویژگیهای فرهنگ استکباری که عبارتند از: خودبرتربینی یا تعبیری خود بهتر بینی، فخر بر امتیازات مادی، انکار رسالت انبیاء، فسق و تحقیر تودههای مستضعف. شیوهه ای عملیاتی استکبار که عبارتند از: به بردگی گرفتن انسانها، جنگ روانی، تهمت و فریب، سرکوب و ایجاد جامعه طبقاتی همچنین شیوههای مبارزه با مستکبران در ابعاد سیاسی - نظامی شامل حمایت از مستضعفان، تحقیر مستکبران و استفاده از شعار لعن و نفرین بر مستکبرین در ابعاد فرهنگی- اجتماعی شامل ارائه فرهنگ توحیدی و ابطال فرهنگ استکباری و در بعد اقتصادی شامل دمیدن روح قناعت و بیاعتنایی نسبت به ثروتمندان و دستیابی به استقالل اقتصادی و همچنین استکبارستیزی پیامبران پرداخته است.
در روایات اسلامی و سیره معصومین هم تبیین ویژگیهای جبهة استکبار قویا مورد توجه بوده است و آنها علاوه بر آنکه خود به مبارزه با مستکبرین پرداخته‌اند این مهم را برای پیروان خود نیز تجویز کرده‌ا‌ند.
شیطان که برای نخستین بار به مخالفت با امر پروردگار پرداخت، به عنوان سردمدار مستکبرین در قرآن معرفی شده است. علاوه بر شیطان افراد بسیاری ازجمله فرعون، نمرود، قارون ( که خداوند او و اموالش را به زمین فروبرد و هیچکس نتوانست به او کمک کند.)وو همة حاكمان ستمگر در طول تاريخ... به عنوان مستکبر در قرآن معرفی شده اند؛ بنابراین بهترين راه شناخت ویژگیهای فرهنگ استكبارى از ديدگاه قرآن، در گام نخست شناخت چهره هاى شاخص مستكبر و سپس تعمق در روش و منش آنها از طريق خود آیات قرآن كريم است. آيات قرآن كريم مهمترین ویژگیهای مستكبران را چنین عنوان نموده است: خودبرتربینی یابه تعبیری خودبهتر بینی[5] (توجه به خويش و خود را محور پنداشتن)، تحقیر توده های مستضعف[6]، تعبید به معنای بنده گرفتن و مردم را به زور به اطاعت خود واداشتن در عین محروم کردن از حقوق[7] چنان که دراین آیة فرعون و قومش بنی اسرائیل را بندگان خود میداند. (فَقالُوا أَ نُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنا وَ قَوْمُهُما لَنا عابِدُونَ)[8]، تهمت، فريب و خدعه(تهمت و تبليغات شيطنت آميز همراه با مكر و حيله برای فریب مردم از ديگر روشهای مستكبران است.) و نقض عهد میداند.
که به سه صورت ونوع در انسان نمایان می شود استکبار عبادی که استکبار در برابر پروردگارمتعال میباشد و درآیات متعددی از قرآن کریم به این نوع از استکبار اشاره شده است، از جمله سوره نساء آیة ۱۷۳-۱۷۲،استکبار سیاسی (مستكبران سياسى، كسانىاند كه حاكميت و ادارة جامعه را به ناحق دست مىگيرند و بندگان خدا را كوچك، پست، نادان و صغير و خود را قيّم و بزرگ آنان مىشمرند و بر گردن آنان سوار مىشوند و آنان را به بردگى مىگيرند و به ناحق و برخلاف اصول فطرى، عقلى و دينى بر مردم حكم مىرانند. استكبار فرعون، نمرود و همة حاكمان ستمگر در طول تاريخ از اين نوع بوده است)، استکبار اقتصادی (برترىجويى اقتصادى به واسطه داشتن امكانات مالى )
مفهوم استكبار و استكبارستیزی در کلام مقام معظم رهبری
- آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب درباره معنی استكبار فرمودند: «...استكبار یعني چه؟ استكبار یك تعبیر قرآني است؛ در قرآن كلمه‌ي استكبار به كار رفته است؛ آدم مستكبر، دولت مستكبر، گروه مستكبر، یعني آن كساني و آن دولتي كه قصد دخالت در امور انسان ها و ملّت هاي دیگر را دارد، در همه‌ي كارهاي آنها مداخله می كند براي حفظ منافع خود؛ خود را آزاد می داند، حقّ تحمیل بر ملّت ها را براي خود قائل است، حقّ دخالت در امور كشورها را براي خود قائل است، پاسخگو هم به هیچ‌كس نیست؛ این معناي مستكبر است. نقطه‌ي مقابل این جبهه‌ي ظالم و ستمگر، گروهي هستند كه با استكبار مبارزه می كنند؛ مبارزه‌ي با استكبار یعني چه؟ یعني در درجه‌ي اوّل زیر بار این زورگویي نرفتن؛ معناي استكبارستیزي یك چیز پیچ‌وخم‌دارِ پیچیده‌اي نیست؛ استكبارستیزي یعني یك ملّتي زیر بار مداخله‌جویي و تحمیل قدرت استكبارگر یا انسان مستكبر یا دولت مستكبر نرود؛ این معناي استكبارستیزي است. من البتّه ان‌شاءالله در آینده در یك فرصتي با شما جوان ها، دانشجوها، دانش‌آموزان درباره‌ي استكبار و استكبارستیزي یك صحبت مفصّلي باید بكنم كه الان مجال آن نیست؛ اجمالاً این معناي استكبار و این معناي استكبارستیزي است...»[9]«...استكبارستیزي عدم تسلیم در مقابل فشارها است. در این زمینه هم ایستادیم. این كار، سخت بود؛ اما جمهوري اسلامي توانست این كار سخت را با موفقیت انجام دهد...»[10]
استکبار، یعنى روح تکبر و بى اعتنایى به ارزش هاى ملت هاى دیگر و دخالت در امور ملت ها و به خود حق دادن؛ همین چیزى که الان در کلمات رؤساى امریکایى ملاحظه مى کنید. راجع به دخالت خودشان در عراق یا هرجاى دیگر طورى حرف مى زنند، مثل این که این ها صاحبان دنیایند! واقعاً انسان کمتر دولتى را مى تواند پیدا کند که با لحنى حرف بزند که این ها راجع به کشورهاى خاورمیانه حرف مى زنند! این کشورها را مال خودشان مى دانند. استکبار یعنى این.[11]
مبارزه با استکبار جزء مهمترین مبانی و شعارها
یکی از مهمترین شعارهای انقلاب اسلامی ایران، علاوه بر استقلال و آزادی، که در نهایت به استقرار جمهوری اسلامی منجر شد، مبارزه با استکبار است. در واقع استکبارستیزی، چه در دوران مبارزه با رژیم پهلوی و چه در دوران استقرار انقلاب، از جایگاه خاصی در گفتمان حکومت اسلامی برخوردار بوده است و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و همچنین رهبر معظم انقلاب، علاوه بر اینکه در مقام نظر به تئوریزه کردن استکبار و بیان شاخصه‌های آن پرداخته‌اند، الگویی عملی از مبارزه با استکبار را نیز به نمایش گذاشته‌اند
- رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به اصل استكبار ستیزی و كوتاه نیامدن در مقابل دشمن در سخنانی یادآور شدند: «...در مقابل دشمن مستكبر نباید كوتاه آمد بلكه باید نظام اسلامی به حدی از اقتدار، استحكام و مصونیت برسد كه دشمنان احساس كنند كاری از دست آنها برنمی آید...» [12]«...بحمدالله امروز عزّت مردم در كشور ما، بر اثر همین روح استكبار ستیزی است و استكبارستیزی موجب انزوای هیچ ملتی نمی شود...»[13]
[1] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱۰، ص۱۷-۱۸
[2] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۲، ص۱۳
[3] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۴، ص۹
[4] (راغب اصفهانی ۱۴۱۲ :۶۹۷ .)
[5] اعراف،۱۲
[6] هود، ۲۷
[7] طبرسی ۱۳۸۰ ج۱ ص۱ ۱۴
[8] مومتون،۴۷
[9] دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان دوازدهم آبان ۱۳۹۳
[10] خطبه‌های نماز جمعه تهران پانزدهم بهمن ۱۳۸۹
[11] بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار دانشجویان و دانش آموزان به مناسبت گرامیداشت سالروز ۱۳ آبان، ۱۳/۸/۱۳۸۱.
[12] (دیدار با نمایندگان مجلس خبرگان هفتم شهریور ۱۳۸۷)
[13] صحن مطهّر حضرت ثامن الحُجج، امام رضا (ع) اول فروردین ۱۳۷۷