بسم الله الرحمن الرحیم
السلام علیک یا امیرالمؤمنین علیک السلام
السلام علیک یا صاحب الزمان ارواحنا فداک
رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرمایند:
لَوْ أَنَّ الرِّيَاضَ أَقْلَامٌ وَ الْبَحْرَ مِدَادٌ وَ الْجِنَّ حُسَّابٌ وَ الْإِنْسَ كُتَّابٌ مَا أَحْصَوْا فَضَائِلَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ؛ اگر همه باغ‌ها قلم شوند و دریا مرکب شود و جنّیان حساب‌گری کنند و آدمیان بنویسند، نمی‌توانند فضایل علی بن ابی طالب علیه‌السلام را جمع‌آوری کرده و برشمارند.[1]
و می‌فرمایند:
«النَّظَرُ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عِبَادَة؛ نگاه به علی بن ابی طالب علیه‌السلام عبادت است»[2]
و می‌فرمایند:
«ذِكْرُ عَلِيٍّ عِبَادَةٌ؛ یاد علی علیه‌السلام عبادت است»[3]
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در هیچ جنگ و جهادی شرکت نکردند، مگر این که پیروز بازگشتند.[4] آن حضرت حریف را تنها با یک ضربه می‌کشتند و در حدیث آمده است: «كَانَتْ ضَرَبَاتُهُ وَتْراً: ضربات شمشیر او همیشه تک ضرب بود.»[5]
رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:
«یا عَلِی إِنَّکَ قَسِیمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ؛ ای علی! تو تقسیم‌کننده بهشت و جهنم هستی»[6]
و نیز فرمودند:
«لَا تُضَادُّوا عَلِيّاً فَتَكْفُرُوا وَ لَا تُفَضِّلُوا عَلَيْهِ فَتَرْتَدُّوا؛ با علی دشمنی نکنید که کافر میشوید و بر او برتری نجویید که از دین خارج میشوید»[7]
از عمر به خطاب روایت شده است که می‌گفت: «هيچ گاه به علي بد نگوئيد چه از رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دربارة او فضائلي شنيديم كه اگر يكي از آن فضائل را داشتم، برايم باارزش‌تر از تمامي چيزهايي بود كه آفتاب بر آنها مي‌تابد؛ همانا نزد رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بودم كه دست به شانة علي گذاشتند و فرمودند: «تو اولين كسي هستي كه اسلام آوردي و اولين كسي هستي كه ايمان آوردي و تو نسبت به من بمنزله هارون نسبت به موسي هستي»»[8]
۵. حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام بیشتر پیاده می‌جنگیدند و اگر هم سوار اسبی می‌شدند، چندان برای ایشان مهم نبود.
به ایشان گفته شد که چرا سوار اسب نمی‌شوید؟ پاسخ دادند: اسب یا برای تعقیب حریفی است که از میدان می‌گریزد یا برای این است که کسی بخواهد خود بگریزد. من نه کسی هستم که پشت به دشمن کنم و بگریزم و نه کسی هستم که اگر کسی گریخت، او را تعقیب کنم. پس اسب را برای چه می‌خواهم؟[9]
۶. زره حضرت، تنها سینه ایشان را می‌پوشاند و هرگز پشت نداشت. از ایشان پرسیدند که چرا زره‌شان پشت ندارد؟! آیا نمی‌ترسند که کسی از پشت به ایشان ضربتی بزند؟! حضرت در پاسخ فرمودند: «من هرگز به دشمن پشت نمی‌کنم و از میدان نمی‌گریزم و خدا هرگز آن روز را نخواهد آورد.»[10]
۱.۱ امیرالمؤمنین علیه‌السلام در قرآن
آیا می‌دانید که بنا بر گفته عالمان اهل سنت بیش از ۳۰۰ آیه قرآن در فضیلت امیرالمؤمنین علیه‌السلام نازل شده است؟ از ابن‌عباس نقل شده که آن مقدار از قرآن که درباره علی علیه‌السلام نازل شده، درباره هیچ‌کس نازل نشده است؛[11] همو در روایتی دیگر می‌گوید: «خدا آیه‌ای را نازل نکرد که در آن «یا أیها الذین آمنوا» باشد، مگر آن که علی علیه‌السلام سید و شریف و امیر (و مصداق اتم و اکمل) آن است و احدی از اصحاب رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم نبود، مگر اینکه خداوند در قرآن به او عتاب کرده است، جز علی بن ابی طالب که خداوند هرگز در هیچ آیه‌ای به او عتاب نکرد.[12]
«خطیب بغدادی» که از دانشمندان و مورخان مشهور اهل سنت است، از «ابن عباس» روایت می‌کند که ۳۰۰ آیه قرآن در مورد امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نازل شده است.[13]
«حاکم حسکانی» که یکی از مفسرین معروف اهل سنت است، تفسیری دارد به نام «شواهد التنزیل» که در این تفسیر در مورد قریب به ۲۰۰ آیه از قرآن کریم، از خود اهل سنت روایاتی را نقل می کند که این آیه در فضیلت امیرالمؤمنین علیه‌السلام نازل شده است.
از پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله روایت است که فرمود: «هیچ آیه‌ای از قرآن که در آن خداوند از کسی یا قومی ابراز خشنودی کرده باشد نیست، مگر این که درباره‌ی علی علیه‌السلام نازل شده است. هیچ آیه‌ای از قرآن که در آن خداوند مؤمنین را با تعبیر «یا أیها الذین آمنوا» مورد خطاب قرار داده باشد نیست، مگر اینکه قبل از همه علی را به آن خطاب اراده فرموده است. هیچ آیه‌ای از قرآن که در آن قومی ستایش شده باشند نیست، مگر اینکه درباره‌ی علی علیه‌السلام نازل شده است.»[14]
👈 از جمله آیاتی که در مورد امیرالمؤمنین علیه‌السلام نازل شده است، بخشی از آیه‌ی سوم سوره‌ی مائده است که به «آیه‌ی اکمال» معروف است.
🔸 الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ دينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتي وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دينا؛ امروز كسانى كه كفر ورزيدند، از (زوال و نابودی) دين شما نااميد شدند؛ پس، از آنها نهراسيد و (از مخالفت من) بهراسيد! امروز، دينتان را برايتان كامل كردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را براى شما (به عنوان) دين پذيرفتم. (مائده/ ۳) 🔸
ده‌ها حدیث از شیعه و اهل سنت نقل شده که این آیه در روز غدیر خم و بعد از ابلاغ امامت و ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام توسط پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله نازل شده است ‼️
در این آیه‌ی شریفه خداوند چنین بیان می‌فرماید که امروز و به واسطه‌ی ابلاغ امامت علی علیه‌السلام دین اسلام کامل شد و نعمت ویژه‌ای که به واسطه‌ی این دین شریف به امت اسلام عطا شده بود، تمام گردید و کافران و دشمنان دین خدا از اینکه بتوانند لطمه‌ای به اسلام بزنند و این دین شریف را از بین ببرند، ناامید شدند و این امور همگی از آثار و نتایج ولایت و امامت علی علیه‌السلام و فرزندان طاهرین آن حضرت است.
👈 یکی دیگر از آیاتی که در مورد امیرالمؤمنین علیه‌السلام نازل شده است، آیه‌ی ۵۶ سوره‌ی زمر است.
🔸 «أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ في جَنْبِ اللَّهِ وَ إِنْ كُنْتُ لَمِنَ السَّاخِرينَ؛ (اين توصیه‌ها و دستورها براى این است كه) مبادا كسى روز قيامت بگويد: «افسوس بر من از كه در مورد جنب الله کوتاهی کردم و از مسخرهكنندگان بودم!»» (زمر/ ۵۶) 🔸
از امام کاظم علیه‌السلام روایت است که فرمودند: «جنب الله در این آیه امیرالمومنین علیه‌السلام است و اوصیای بعد از ایشان نیز تا آخرین‌شان دارای همین مقام و منزلت والا هستند»[15]
و پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله در این باره به ابوذر فرمودند: ای ابوذر! روز قیامت کسی که حقِّ علی و ولایتش را انکار کرده است در حالی وارد محشر می‌شود که کر و لال و کور است و در تاریکی‌های قیامت با صورت به زمین می‌خورد و منادی (از جانب او) می‌گوید: «افسوس بر من از كه در مورد جنب الله کوتاهی کردم» و در این حال طوقی از آتش به گردنش انداخته می‌شود.[16]
👈 یکی دیگر از آیاتی در مورد امیرالمؤمنین علیه‌السلام نازل شده است، آیه‌ی ۱۲ سوره‌ی یس است.
🔅 إِنَّا نَحْنُ نُحْيِ الْمَوْتى وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْناهُ في إِمامٍ مُبينٍ؛ به يقين ما مردگان را زنده مىكنيم و آنچه را از پيش فرستادهاند و تمام آثار آنها را مى نويسيم؛ و همه چيز را در كتاب آشكار كنندهاى برشمردهايم! (یس/ ۱۲) 🔅
ابوجارود از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کنند که آن حضرت به نقل از اجداد طاهرینشان علیهم‌السلام فرمودند: «هنگامى كه آيه‌ی «وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِينٍ» نازل شد، ابو بكر و عمر برخاستند و عرض كردند: یا رسول الله! آيا منظور از امام مبین تورات است؟ پیامبر صلیاللهعلیهوآله فرمود: خیر
عرض كردند انجيل است؟ فرمود: خیر
عرض كردند: منظور قرآن است؟ فرمود: خیر
در اين حال اميرالمومنین علیه‌السلام به سوى پيامبر صلیاللهعلیهوآله آمد؛ هنگامى كه چشم رسول خدا صلیاللهعلیهوآله بر او افتاد فرمود: این همان امام مبینی است كه خداوند متعال علم همه چيز را در او برشمرده است.»[17]
👈 بنابر روایات متعددی که از طریق شیعه و سنی به ما رسیده است، آیات بسیار دیگری از قرآن هستند که در شأن آن بزرگوار نازل شده اند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱- آیه تبلیغ : مائده/ ۶۷: یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک . ..........
۲- آیه اکمال دین : مائده/ ۳: الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی ......
۳- آیه ولایت : مائده/ ۵۵: انما ولیکم الله و رسوله .....
۴- آیه اولو الامر : نساء/ ۵۹: یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول .....
۵- آیه صادقین : توبه/ ۱۱۹: یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین
۶- آیه لیله المبیت : بقره/ ۲۰۷: و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله .....
۷- آیه سقایت حج : توبه/ ۱۹- ۲۲: ا جعلتم سقایه الحاج و عماره المسجد الحرام ......
۸- آیه علم الکتاب : رعد/ ۴۳: و یقول الذین کفروا لست مرسلا قل کفی بالله شهیدا بینی و بینک و من عنده علم الکتاب
۹- آیه اذان : توبه/ 3 : و اذان من الله و رسوله الی الناس یوم الحج الاکبر .....
۱۰- آیه محسنین : زمر/ ۳۲- ۳۴: فمن اظلم ممن کذب علی الله و کذب بالصدق .....
۱۱- آیه پیشگامان نخستین : توبه/ ۱۰۰: و السابقون الاولون من المهاجرون و الانصار .....
۱۲- آیه محبت : مریم/ ۹۶: ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمان ودا
۱۳- آیه سابقون : واقعه/ ۱۰- ۱۲: والسابقون السابقون اولئک المقربون .....
۱۴- آیه اذن واعیه : حاقه/ ۱۱و ۱۲: انا لما طغی الماء حمکناکم فی الجاریه .......
۱۵-آیه صالح المومنین : تحریم/ ۴: ان تتوبا الی الله فقد صغت قلوبکما .........
۱۶- آیه انذار و هدایت : رعد/ ۷: و یقول الذین کفروا لولا انزل علیه آیه من ربه .....
۱۷- آیه خیر البریه : بینه/ ۷و۸ : ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه .....
۱۸- آیه حکمت : بقره/ ۲۶۹: یوتی الحکمه من یشاء و من یوت الحکمه فقد اوتی خیرا کثیرا ....
۱. منابع
ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق (ج ۴۲)، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنزالعمال، بیروت، موسسه الرساله، چاپ پنجم، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۱ق.
طبرانی، سلیمان بن احمد، معجم الاوسط، ریاض، مکتبه المعارف، ۱۴۰۵ق.
ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي، ۱۴۰۴ق.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب (علیهم‌السّلام)، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحارالانوار، بیروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، تهران، نشر جهان، ۱۳۷۸ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
العروسى الحويزى، عبد على بن جمعة، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
كوفى، فرات بن ابراهيم، تفسیر فرات کوفی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۰ق.
[1]- بحارالأنوار، ج ۴۰، ص ۴۹.
[2]- مناقب آل ابی طالب علیهم‌السلام، ج ۳، ص ۲۰۲؛ المستدرک علی الصحیحین(نیشابوری)، ج۳، ص۱۵۲.
[3]- الاختصاص (للمفید)؛ ص ۲۲۴؛ تاریخ مدینه دمشق، ج ۴۲، ص ۳۵۶.
[4]- معجم الاوسط طبرانی ج ۳، ص ۸۷– ۸۸، ۲۱۷۶.
[5]- شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج ۱، ص ۲۱.
[6]- عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۷.
[7]- مناقب آل ابی طالب علیهم‌السلام، ج ۳، ص ۲۰۳.
[8]- کنزالعمال، ج ۱۳، ص ۱۲۴.
[9]- مناقب آل ابی طالب علیهم‌السلام، ج ۳، ص ۲۹۸.
[10]- شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج ۲۰، ص ۲۸۰.
[11]- تاریخ مدینه دمشق، ج ۴۲، ص ۳۶۳.
[12]- همان.
[13]- تاریخ بغداد، ج ۶، ص ۲۲۱؛ ضمن ترجمه اسماعیل بن محمد بن عبدالرحمن (۳۲۷۵)؛ تاریخ مدینه دمشق، پیشین، ص ۳۶۴.
[14]- بحارالأنوار، ج ۳۷، ص ۲۱۰؛ تفسیر صافی، ج ۲، ص ۶۱.
[15]- الکافی، ج ۱، ص ۱۴۵.
[16]- تفسیر فرات کوفی، ص ۳۶۶.
[17]- تفسیر نورالثقلین، ج ۴، ص ۳۷۹.